Estimated reading time: 4 minutes
’n Besoek aan een van die vele openbare forums soos Facebook, sal jou vinnig oortuig van die groot onkunde oor wurmparasietbeheer by kleinvee. Op die vraag oor watter doseermiddel die beste is, word raad meestal vrylik uitgedeel. Dit strek van Engelse sout, diatome en doeltreffende mikroörganismes, tot oordosering met verskeie aktiewe bestanddele.
Dit is ’n geldige vraag, want doseermiddels is duur. Daarom is dit belangrik dat die antwoord nie op raaiwerk geskoei moet wees nie, maar op feite.
Ongelukkig bly ’n element van raaiwerk betrokke, want wurms het oor jare heen grootliks weens die onoordeelkundige gebruik van wurmmiddels, weerstand opgebou. Die middel wat die beste werk is nie ’n handelsnaam of spesifieke aktiewe bestanddeel nie, maar die een wat alle wurms met ’n enkele dosering vernietig.
Die FAMACHA-metode
Die FAMACHA-metode om wurmdraers te identifiseer is baie doeltreffend, maar is slegs van toepassing op haarwurms wat bloeddrinkers is. Dit gee ’n aanduiding van bloedarmoede wat aan wurmlading gekoppel word en daarvolgens kan die produsent besluit om te doseer of nie.
Die doeltreffendheid van ’n doseermiddel kan egter nie met FAMACHA bepaal word nie, aangesien dit ’n paar weke neem vir die rooibloedselwaardes (waardeur bloedarmoede geïdentifiseer word) om na normaal terug te keer ná dosering.
Miseiertellings
Miseiertellings moet nie as ‘n alternatief vir FAMACHA gesien word nie, maar eerder as ondersteunende metode tot doeltreffende wurmbeheer. Navorsing toon dat, in ’n gemiddelde kleinveekudde, 70% van die wurms in 30% van die diere voorkom. FAMACHA kan daardie diere uitwys, maar slegs ’n miseiertelling kan die doeltreffendheid van die doseermiddel bewys.
Miseiertellings bied vier belangrike feite oor die kudde. Eerstens bewys dit die teenwoordigheid van wurms. Daar hoef dus nie ten duurste ontwurm te word as diere geen wurms het nie. Tweedens gee dit ’n aanduiding van wurmlading en slegs diere met hoë wurmladings hoef gedoseer te word.
Derdens verskaf dit syfers om ’n kuddeprofiel saam te stel oor die voorkoms van wurms in individuele diere en, laastens bewys dit die doeltreffendheid van die wurmmiddel of die weerstand daarteen.
Hoe om miseiertellings te doen
Miseiertellings is ’n eenvoudige metode wat maklik aangeleer kan word. Dit behels die versameling van diere se mis, wat koud gehou en lugdig verpak word en na die veearts of laboratorium vervoer word.
Weens lang afstande na sulke geriewe of die koste om tellings van al die diere te laat doen, is dit nie vir alle produsente beskore nie. Produsente kan dit egter self doen en die inligting is dan baie waardevol vir bespreking met die veearts.
Beheer lintwurms vir beter lammergroei.
Om wurmeiertellings self te doen, vereis die eenmalige koop van toerusting soos ’n mikroskoop, McMaster-skyfies en ’n kombuis-handverwerker. Die proses behels die versameling van agt tot tien korrels mis direk uit die rektum. Die mis word in plastieksakkies geplaas, individueel gemerk en in ’n koelhouer gebêre.
Vir die prosessering van die mis word 4g korrels in 30ml versadigde soutoplossing fyngemaal. Die mengsel word dan in ’n McMaster-skyfie ingeloop en vir vyf minute opsy gelaat, waarna die eiertjies onder ’n mikroskoop getel word.
Interpretasie van die resultate
Die resultate word volgens ’n formule bereken en as die hoeveelheid eiers per gram mis uitgedruk, om die wurmlading aan te dui waarvolgens ingeligte besluite geneem kan word.
Op grond van FAMACHA en die dier se kondisietelling kan byvoorbeeld besluit word om slegs diere te doseer wat meer as 3 000 eiers per gram mis het. Diere wat ’n rooi FAMACHA-gradering, ’n kondisietelling van 3, en ’n wurmeiertelling van 2 000 eiers per gram het, sal dus nie gedoseer word nie.
Die wurmeiertelling onderskei nie tussen verskillende wurmspesies nie, maar daar kan wel op grond van morfologie onderskei word tussen sekere spesies. Lintwurmeiers, veral Moniezia of die melklintwurm, kan maklik met miseiertellings uitgeken word.
Witbankrotwurm word maklik aan die bewegende larf binne die eiertjie geken. Bruinmaagwurm se eiers is kleiner as dié van haarwurm, bankrotwurm en knoppieswurm. Die langnekbankrotwurm se eiers is baie groter as dié van enige ander spesie, en sambokwurm het ’n baie kenmerkende bruin eiertjie met twee blasies op die teenoorgestelde pole van die eiertjie.
Voordele van miseiertellings
Deur wurmeiertellings self te doen, hou nét voordele in. Die produsent kan ’n paar uur ná monsterneming die resultate hê. Die monsters hoef ook nie versend te word nie, wat tyd en geld spaar. Buiten die eenmalige aanskaf van toerusting, hoef die produsent nie enige verdere koste aan te gaan nie.
Die Universiteit van die Vrystaat bied eendagkursusse aan groepe van tien mense per kursus, waartydens sleutelaspekte van miseiertelling verduidelik word. Weens die wye belangstelling en beperkte plek, word beplan om die kursus in die somer maandeliks aan te bied. – Leon Kruger, Departement Vee-, Wild- en Weidingkunde, Universiteit van die Vrystaat
Vir meer inligting, kontak Leon Kruger by KrugerL3@ufs.ac.za
