Estimated reading time: 4 minutes
In ’n vorige artikel het ons die regspligte wat op beide grondeienaar en plaasbewoners rus oor die aanhou van vee, bespreek. Maar hoe gemaak as plaasbewoners toelaat dat hul beeste die landbougrond oorbewei? Is grondeienaars verplig om alternatiewe weiding aan die plaasbewoners te verskaf?
Ingevolge Artikel 24 van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996 (Wet 108 van 1996), het elke mens die reg op ’n omgewing wat nie skadelik vir hul gesondheid of welsyn is nie, asook op die beskerming van die omgewing ter wille van huidige en toekomstige geslagte. Die Wet op Bewaring van Landbouhulpbronne, 1983 (Wet 43 van 1983), of CARA, het ten doel om te verseker dat elkeen se reg op ’n gesonde, beskermde omgewing verwesenlik word.
Wat sê die wet?
Die bepalings van CARA is van toepassing op die grondeienaar én die plaasbewoner as grondgebruiker. Dus het grondeienaars én plaasbewoners sekere regspligte om te verseker dat grond nie oorbewei word nie. Sekere beheermaatreëls moet ingestel word om erosie te voorkom en om die plantegroei te bewaar en te verbeter.
Hierdie beheermaatreëls kan onder andere betrekking hê op die weidingskapasiteit van die grond, die hoeveelheid en tipe diere wat op veld aangehou mag word en die herstel of herwinning van geërodeerde grond, of grond wat andersins versteur of ontbloot is. CARA bepaal verder dat grondgebruikers – hetsy die grondeienaar of plaasbewoner – wat weier om ’n beheermaatreël wat bindend is na te kom, aan ’n misdryf skuldig is.
Praktiese stappe
Indien dit blyk dat plaasgrond oorbewei word, moet die vee van die grond verwyder word om verdere oorbeweiding te voorkom. Die volgende stap is om die oorbeweide grond te rehabiliteer.
Die grondeienaar kan ’n weidingkundige aanstel om die huidige toestand van die weiding te ondersoek en te bepaal of die betrokke kamp oorbewei is, al dan nie. Die weidingkundige sal dan ’n verslag oor sy waarnemings voorberei. Indien die weidingkundige van mening is dat die grond oorbewei is, sal hy of sy ’n aanbeveling maak oor hoe die grond gerehabiliteer moet word.
Indien die weidingkundige aanbeveel dat die grond moet rus en die vee van die grond verwyder word, sal die eienaar, ter voldoening aan sy plig om die omgewing te beskerm en die grond te bewaar, ’n hofaansoek van stapel kan stuur en versoek dat ’n bevel toegestaan word om die plaasbewoner te verplig om die vee van die grond te verwyder vir die tydperk deur die weidingkundige aanbeveel. Die weidingkundige se verslag dien as getuienis om die Hof in staat te stel om ’n gepaste bevel te verleen.
Wie moet sorg vir ander weiding?
Die volgende vraag is of die grondeienaar verantwoordelik is vir die verskaffing van alternatiewe weiding, in die geval waar die Hof bevind dat die grond oorbewei is en dat lewendehawe van die oorbeweide gedeeltes verwyder moet word. Die kort antwoord is nee.
Die Grondeisehof het in die aangeleentheid van Adendorffs Boerderye (Edms.) Beperk vs. Shabalala en Drie Ander (LCC04/2014), ná oorweging van ’n weidingkundige se verslag wat bevind het dat die area oorbewei was en gerehabiliteer moes word, die grondeienaar gelas om alternatiewe weiding vir die plaasbewoners se vee beskikbaar te stel.
In die alternatief het die Grondeisehof die minister van landelike ontwikkeling en grondhervorming (soos dit destyds bekend gestaan het) gelas om geskikte weiding vir die plaasbewoners se vee beskikbaar te stel.
Die Grondeisehof het verder bevind dat die grondeienaar verantwoordelik is vir die vervoer- en hervestigingskoste van die plaasbewoners se vee na die alternatiewe grond, én dat die grondeienaar, tesame met die plaasbewoner, verantwoordelik is vir die betaling van die huur van die alternatiewe grond.
Hierdie beslissing is egter suksesvol deur die grondeienaar en die minister op appèl geneem, en deur die Appèlhof omvergewerp. Die Appèlhof het beslis dat nòg die grondeienaar nòg die minister verantwoordelik is om alternatiewe weiding beskikbaar te stel of om die vervoer- en hervestigingskoste van die plaasbewoners se vee te dra.
Die Appèlhof het ook beslis dat die grondeienaar nie verantwoordelik is vir die koste verbonde aan die huur van die alternatiewe weiding nie. – Clarissa Pienaar, Moolman & Pienaar Ingelyf
Vir meer inligting, stuur ’n epos aan Clarissa Pienaar by clarissap@mmlaw.co.za of hj@mmlaw.co.za.
