Estimated reading time: 5 minutes
Noukeurige bestuur van ramme en optimale lamproduksie gaan hand aan hand met ’n winsgewende skaapboerdery. In hierdie eerste uitgawe van ’n reeks artikels oor winsgewende rambestuur, kyk ons na enkele strategiese punte om te verseker dat die ramme in jou kudde hul sout werd is.
Voeding vir semenproduksie
In die konteks van ramvoorbereiding voor paartyd, moet ’n produsent in ag neem dat die semenproduksiesiklus lank is, en uit hierdie oogpunt is dit ’n goeie praktyk om al die ramme minstens twee tot drie maande vóór paring reeds op ’n goeie voedingsvlak te hê.
Wat voeding betref, is goeie veld met die toepaslike lek jou heel beste aanslag om doeltreffende semenproduksie te bewerkstellig. Met minder goeie veld, kan dosering met spoorelemente en vitamien A die gehalte van ramsaad en paargereedheid verhoog. Dit staan bekend as prikkelvoeding of flush feeding in Engels. Let wel dat oormatige kragvoer, fosfate en veral ureum, ramme se paargereedheid en saadgehalte nadelig kan beïnvloed.
Maak seker dat jou ramme in gewig toeneem, maar verhoed oorvet ramme. Onthou om ramme wat op stal gevoer word, daagliks te oefen sodat hulle fiks vir hul werk (dekking) in die veld sal wees.
Behandeling en skeer voor paartyd
Voordat enige voeding aangepas word, is dit raadsaam om jou ramme met ’n multi-klostridia- en pasteurella-entstof te doseer. Dosering vir neuswurms (indien nodig) moet ten minste drie weke vóór paartyd afgehandel wees, en vitamien A en spoorelemente, veral sink (Zn) en selenium (Se), kan terselfdertyd voorsien word.
Ontsmet snyplekkies, bosluisbytplekke en steekgraswonde dadelik met jodiumtinktuur en gebruik geregistreerde opgietmiddels in die ramme se lieste vir bosluise op die skrotum. Behandel jou ramme ook voorkomend vir brommers en verlammingsbosluis.
’n Veearts moet ten minste drie tot vier weke vóór die paarseisoen die geslagsgeskiktheid van die ramme ondersoek, sodat genoeg tyd vir regstellings toegelaat word.
Wolskape moet meer as twee maande vóór paartyd geskeer word. Een rede hiervoor is dat skeerskok die gehalte van die ram se saad en paargereedheid vir so lank as ses tot agt weke ná skeer, kan onderdruk. Die wolbedekking van die skrotum moet ook verwyder word.
Vierpunt-ondersoek van ramme
Ondersoek elke ram volgens hierdie vierpuntplan, voordat hulle in die ooikamp gejaag word:
- Bek, lippe en tande.
- Oë en slymvlieskleur (Famacha-telling).
- Pote. Kyk uit vir pootluise, bosluise, vrotpootjie en ’n oorgroeide sool. Kyk ook dat die ram goed kan loop.
- Skrotum en testes. Kyk uit vir bosluise op die skrotum, knoppe in die testes, en beweeglikheid in die skrotum.
Wenke vir paarseisoensukses
Ramme se kapasiteit verskil, maar tussen 70 en 100 ooie per ram word aanbeveel vir ’n optimale besettingsyfer. ’n Kudde-evaluasie (ramplantoets) kan ook gedoen word om die vrugbaarste en mees geskikte ramme uit te soek en ’n gepaste ooisyfer vir elke ram te gee.
Hanteer jou koggelramme net soos jou gebruiksramme. Gedurende herfstyd moet hulle 17 dae voor paartyd by die ooie gesit word. In die lente is slegs vier dae by die ooie voldoende. Paring duur 34 dae (die ramme word op dag 35 uitgehaal) of vir drie siklusse lank – met ander woorde 51 dae. Vir bokke duur een siklus 21 dae, en vir paring word 42 dae of 63 dae aanbeveel.
Lees meer oor hoe om suurpens in jou skaapkudde te voorkom hier.
Wanneer die gebruiksramme by die ooie gesit word, moet gepoog word om altyd drie ramme van gemengde ouderdomme in elke ooitrop te sit. Sit die A-span ramme 17 dae lank by die ooie. Ongeveer 80% of meer van die ooitrop behoort so beset te raak. Sit die uitgeruste B-span dan vir die laaste 17 dae by die ooie – dit kan die aantal tweelinge in die tweede siklus verhoog.
Indien vaderskapbepaling belangrik is, moet tien dae tussen opeenvolgende ramme verloop.
Hou rekord van watter ramme in elke trop was, vir ingeval probleme opduik en probleemdiere geïdentifiseer moet word. Ramme kan op hul bors met kleurstof gemerk word, welke kleurstof dan tydens paring op die ooie sal afgee. So kan seker gemaak word dat al die ooie gedek is, en verskillende kleure kan aandui of ál die ramme gewerk het. Geel okerpoeier wat in margarien of ghries ingemeng is, kan byvoorbeeld hiervoor gebruik word.
Teken elke dag tydens paartyd die volgende in jou dagboek aan:
- Die weerpatrone (wind, reën en temperatuur).
- Versteurings soos honde of oormatige hantering.
- Waterbeskikbaarheid.
- Ramme se gedrag, ensovoorts.
Hierdie inligting is baie waardevol vir toekomstige paarseisoenbeplanning.
Nadat die ramme by die ooie was, behoort die volgende gedoen te word:
- Ondersoek elke ram weer volgens die vierpunt-ondersoek, sodra hulle by die ooie uitgehaal word.
- Maak ’n aantekening van ramme met ’n erge verkleinde testis (meet en vergelyk dit met die resultate van die geslagsgeskiktheidstoets).
- Ent die ramme in teen bloutong sodra hulle kondisie weer opgetel het.
- Herhaal die behandeling vir verlammingsbosluise.
- Herhaal die vitamien A- en spoorelementbehandeling.
In die volgende artikel van hierdie reeks kyk ons in groter detail na ramvoeding, skeer en inentings. – dr Johan van Rooyen, Steynsburg-dierehospitaal
Vir meer inligting, kontak dr Johan van Rooyen by 087 551 2783 of veearts.sdh@nokwi.co.za.
