Estimated reading time: 7 minutes
Presisievoeding raak ál hoe belangriker om ’n veeproduksiestelsel volhoubaar winsgewend te maak. Vrugbaarheid is die sleutel tot die welslae van ’n moderne veeboerdery en voeding speel weer ’n belangrike rol in vrugbaarheid. Dit is eenvoudig nie meer voldoende om jaar na jaar op dieselfde somer- en winterbyvoeding staat te maak nie.
Afgesien van die voorsiening van die regte hoeveelhede proteïen en energie, benodig beeste en skape minstens sewe verskillende spoorminerale, soos koper, sink, kobalt, mangaan, yster, seleen en jodium om optimaal te kan produseer, sê Alheit du Toit, ’n veekundige van Feedtek.
Groeistadia en voedingswaarde
Alheit sê die voedingswaarde van grasveldweiding verlaag drasties soos dit fisiologiese volwassenheid nader en begin saad produseer. In dié tyd verplaas die plant proteïen vanuit die stingels en blare na die wortels, met die gevolg dat die proteïeninhoud van die bogrondse dele van die plant vinnig afneem.
Terselfdertyd verhoog die veselinhoud, en verhouting vind plaas om die strukturele integriteit van die plant te behou, veral as dit tydens die groeistadium vinnig gegroei het. Hierdie verhoging in moeilik verteerbare komponente, tesame met die afname in beskikbare proteïen, benadeel die rumenmikrobes wat die plantmateriaal in die herkouer se rumen afbreek en laat hul getalle en die tempo van fermentasie daal.
Die gevolg is dat die rumen-deurvloeitempo gestrem raak en doeltreffende voerinname verminder. Die uiteinde is dat die vee se kondisie agteruitgaan, omdat liggaamsreserwes vir noodsaaklike funksies aangewend moet word, met gepaardgaande produksie- en reproduksieverliese.
Die doel van aanvulling
Die doel van aanvullende voeding aan herkouers bly hoofsaaklik om aan die behoeftes van die mikrobes te voldoen en daardeur die vertering van ruvesel uit plantmateriaal te optimaliseer. Dit kan slegs bereik word deur die nodige voedingstowwe, wat in ’n bepaalde stadium tekortskiet, in die korrekte balans aan die mikrobes te voorsien.
Daar moet egter in gedagte gehou word dat die mikrobepopulasie baie divers is en dat verskillende groepe mikrobes sekere materiaal beter as ander verteer. Die mikrobepopulasie moet ook aanpas by die veranderende omgewing.
Een voorbeeld hiervan is dat mikrobes wat urease-ensiem produseer – die ensiem verantwoordelik vir die afbreek van ureum na bruikbare ammoniak in die rumen – geleidelik vermeerder, en indien hoë ureumvlakke skielik deur lek voorsien word sonder geleidelike aanpassing, sal die benutting daarvan nie na wense wees nie.
Oorgangslekke
Oorgangslekke is spesifiek ontwikkel om ’n gladde aanpassing van somer- na winterbyvoeding te verseker. Tipies sal oorgangslekke laer vlakke van nieproteïenstikstof (NPN) bevat as winter- of droëseisoenlekke, sodat die rumenmikrobes geleidelik voorberei word en die nodige vinnig-beskikbare proteïen ontvang, soos wat die inhoud daarvan in die beskikbare weiding begin afneem.
Verder is laer NPN-vlakke in oorgangslekke, teenoor dié van winterlekke, wenslik, aangesien die waarskynlikheid van herfsreën hoër is as dié van winterreën, en die risiko van NPN-vergiftiging heelwat laer as ureumbevattende lek nat word en die diere dit vreet.
Die tipe oorgangslek sal verskil ten opsigte van die diere se fisiologiese stadium. Jong groeiende en laatdragtige of lakterende diere sal normaalweg ’n produksie- of energie-aanvulling benodig, terwyl droë en vroegdragtige diere ’n onderhoudsaanvulling behoort te ontvang. Begin eerder te vroeg met ’n oorgangslek as te laat in die seisoen – ondervinding het geleer dat veldgehalte dikwels vinniger verswak as wat algemeen verwag word!
Gebalanseerde mineraalaanvulling
Gebalanseerde mineraalaanvulling, nie net fosfaat nie, is regdeur die jaar belangrik. Dit is veral noodsaaklik vir lakterende, jong groeiende en dragtige diere, waar die fetus se behoeftes toeneem soos groei plaasvind. Makro- sowel as spoorminerale is integrale komponente in metaboliese en ander liggaamsprosesse, en vee kan eenvoudig nie doeltreffend funksioneer daarsonder nie.
’n Gebalanseerde benadering tot mineraalaanvulling is dus nodig om hoë leeftydproduksie en reproduksievlakke te handhaaf. Dr Angela Buys, ’n navorser by Design Biologix, stem saam dat noukeurige mineraalaanvulling deur die hele produksiesiklus nodig is vir optimale reproduksie en produksie.
By beeste is die mineraalstatus van diere met kalwing baie belangrik. Deur koeie in die laatdragtigheidsfase ’n aanvulling van koper, sink en mangaan te gee, verhoog dit die konsentrasie van die minerale in die koei se lewer. Dit kan die mineraalkonsentrasie in die pasgebore kalf verhoog, wat tot swaarder speenkalwers, beter karkasgewigte en ’n afname in die voorkoms van lugwegsiektes lei.
Beeste se totale voedingsbehoefte aan koper is twaalf tot 15 dele per miljoen (dpm), 36 tot 70dpm sink, 20dpm mangaan en 0,3dpm seleen. Daarom speel strategiese aanvulling met inspuitbare minerale so ’n belangrike rol van vóór geboorte, regdeur die hele groeitydperk.
Dié behoeftes word deur verskeie stresfaktore, soos die seisoenale wisseling in die gehalte van die weiding, beïnvloed. Inspuitbare minerale kan voldoende vlakke handhaaf en tekorte regstel, sê Angela.
Oorgang na die winter
Adéle Rothmann, produkbestuurder by Virbac RSA, waarsku produsente om hulle nie te laat flous deur die groot volume gras in gebiede waar dit goed gereën het nie, want die voedingswaarde daarvan is nie noodwendig óók hoog nie.
In die oorgangstyd van groen na droë weiding sal diere baat vind by ’n oorgangslek wat hoofsaaklik uit fosfaat, proteïen en spoorminerale bestaan. Die doel met ’n oorgangslek is om gewig- en kondisieverlies tot die minimum te beperk, veral omdat daar soms nog kalwers of lammers in dié tyd is wat soog. Dit is reeds bewys dat ’n sterk korrelasie bestaan tussen die kondisie waarin diere die droë seisoen ingaan en die besettingsyfer in die daaropvolgende dektyd.
Spoorminerale
Behalwe vir fosfaat en proteïen, is dit belangrik om te let op ’n klein, dog belangrike komponent van die diere se dieet, naamlik spoorminerale. Sorg dat inname van spoorminerale uit byvoeding of ’n lek aan die behoefte van die dier kan voldoen volgens die produksiefase en seisoen.
Naas fosfaat, is koper die tweede mees beperkende mineraal vir weidende diere. Koper speel nie net ’n rol by onder meer groei en vrugbaarheid nie, maar ook in die immuunstelsel. Koper is nodig vir die produksie van teenliggame en is ’n belangrike element van antioksidant-ensieme – dit help met die vernietiging van patogene. Koper is ook belangrik vir die voorkoming van infeksie en inflammasie.
Net soos koper, is sink, mangaan en seleen belangrike elemente in die liggaam se antioksidant-ensiemstelsel, wat help om oksidatiewe stres te bekamp. Daarbenewens is optimale vlakke van koper, sink, mangaan en seleen noodsaaklik vir vrugbaarheid en groei.
Orale aanvulling van spoorminerale word soms deur ’n variasie in lekinname beïnvloed. Daarmee saam kan antagoniste in die water, grond en weiding (veral kalsium, swawel en yster), die opneembaarheid van die spoorminerale negatief beïnvloed. Die antagoniste ‘bind’ die spoorelemente en verlaag die opname daarvan in die spysverteringskanaal.
Een van die mees beproefde maniere om die moontlike nadele verbonde aan orale aanvulling te oorkom, veral voor tye wanneer spoormineraalbehoeftes gewoonlik toeneem, byvoorbeeld speentyd, is om ’n gebalanseerde, inspuitbare spoormineraalkombinasieproduk as aanvullende dosis te gebruik.
Inspuitbare spoorminerale word binne ure via die bloedstroom na die lewer vervoer, waar dit geberg word. Die opname daarvan word nie deur die antagoniste in die spysverteringskanaal beïnvloed nie en elke dier kry sy regmatige hoeveelheid spoorminerale in.
Veeboere kan ’n goeie, betroubare inspuitbare spoormineraalaanvulling in die oorgangsfase gebruik as een been van ’n tweeledige aanvullingstrategie, wat ’n goeie orale voedingsprogram – in hierdie geval ’n oorgangslek – sal ondersteun, sê Adéle.
– Andries Gouws, Veeplaas
Vir meer inligting, kontak
dr Angela Buys by 012 349 2772 of angela@disignbio.co.za,
Adéle Rothmann by 012 657 6000 of adele.rothmann@virbac.co.za, of
Alheit du Toit 084 557 0100 of alheit@feedtek.co.za.
