Estimated reading time: 7 minutes
Een van die belangrikste voedingsbeginsels vir intensiewe skaapboerdery wat ’n mens nooit mag vergeet nie, is dat ’n skaap in die eerste plek ’n herkouer is. Dit beteken dat hy ruvoer nodig het as hoofbestanddeel van sy dieet.
Lees meer oor die basiese beginsels van intensiewe skaapboerdery.
Johan Mouton, tegniese bestuurder vir navorsing en ontwikkeling (rumendiere) by RCL Foods, sê dit is belangrik om in ag te neem dat skape aan stres onderwerp word wanneer aanpassings aan hul rantsoene gemaak word. “Dit neem ’n goeie 14 dae vir ’n skaap se rumen om by die nuwe rantsoen aan te pas, selfs al maak jy net klein verstellings aan iets soos die proteïenpersentasie.
“As jy dus in ag neem watter aanpassings ’n ooi moet maak as sy aangepas word om in ’n lamhokkie te lam, is dit duidelik dat sy aan besonder baie stres onderwerp word.
“So ’n ooi is in elk geval onder stres as gevolg van haar dragtigheid. Nou moet sy boonop op ’n nuwe rantsoen aangepas word en daaraan gewoond raak om in ’n klein hokkie te staan. Dit is dus duidelik dat jy alles in jou vermoë moet doen om te verseker dat sy so min as moontlik addisionele stres ervaar. Maak seker dat jy haar genoeg tyd toelaat om by die rantsoen aan te pas wat sy in die lamhokkie gaan kry. Ses weke is gewoonlik die ideale tydperk.”
Wanneer ’n produsent nie sinkroniseer nie en sy ooie oor ’n langer tydperk laat lam, kan die ooie wat later lam, se lammers te groot wees en moet hulle dus vir langer op die lamhokkierantsoen bly. In so ’n geval moet die ooie eerder in drie groepe verdeel word en die een groep na die ander op die lamhokkierantsoen begin aanpas.
Gehalte van ruvoer
Johan sê die volgende belangrike voedingsbeginsel vir intensiewe skaapboerdery gaan oor die gehalte van die ruvoer. “Dragtige ooie moet goeie gehalte ruvoer kry, en mielieblare is nie goeie gehalte ruvoer nie! Ek praat van goeie gehalte hooi, wat groen van kleur is. Die eerste keuse bly altyd goeie lusern.”
Hy waarsku egter dat lusern melkkoors kan veroorsaak – dieselfde probleem wat melkkoeie soms ondervind.
“Die lamhokkierantsoen is hoog in energie, wat beteken dat dit gewoonlik hoog in graan en veral mielies is. Dit beteken dat jy in elk geval die verkeerde kalsium-fosfaatverhouding het. As jy dan ook ’n klomp kalsium deur die lusern byvoeg, veroorsaak dit ’n anioon-wanbalans in die dier se liggaam, wat tot melkkoors kan lei. Dit is dus noodsaaklik dat die kalsium-fosfaatverhouding in jou rantsoen reg is.
“Gewoonlik word ’n anioonsout in ’n geformuleerde rantsoen ingesluit, wat die kalsium meer mobiel maak in die dier se liggaam. Dit is egter nie so maklik om net ’n paar lepels Engelse sout in die rantsoen by te voeg nie, want as jy te veel daarvan bysit, maak jy soveel kalsium los dat jy weer ’n tekort het. Kry dus ’n voedingkundige om vir jou die regte hoeveelhede te formuleer en te bepaal wanneer die anioonsoute bygevoeg moet word.”
Samestelling van rantsoene
Volgens Johan gaan die melkkoorsbedreiging gepaard met die hoë energierantsoen wat ’n mens net voor lam begin gee. Dit bly teenwoordig tot jy die rantsoen weer afskaal ’n paar weke ná lam.
’n Ander duidelike teken van ’n kalsiumtekort in die rantsoen is as die ooie geen of baie swak kontraksies kry tydens lam. Maak dus baie seker dat die diere genoeg kalsium in die rantsoen inkry en dat die kalsium-fosfaatverhouding reg is.
“Ketose, oftewel domsiekte, is nog ’n toestand waarvoor ’n mens moet ligloop en waarvan die simptome baie dieselfde kan wees as melkkoors,” waarsku hy.
Gevaar van vetketose
“Domsiekte kom gewoonlik voor by té vet ooie, met ander woorde jy sorg té goed vir jou ooie. As so ’n oorvet ooi byvoorbeeld ’n tweeling dra, en daar is nog ’n klomp vet rondom die rumen en geboortekanaal, is daar nie genoeg plek vir haar om kos in te neem nie. Dan begin sy die vet afbreek, wat sy baie vinnig kan doen. Dit veroorsaak vetketose.”
Johan sê ’n mens kan ongelukkig baie min aan vetketose doen. “Soms help dit as jy die ooi melasse ingee, maar die sukses hiervan is baie laag. Die voorkoming daarvan vóór lam is dus die pad om te volg.”
Hy sê die voeding van ooie met lamtyd kan tweërlei probleme gee. “Aan die een kant kyk mense nie goed genoeg na hulle ooie nie en lam hulle te maer. Die gevolg is ’n swak lammetjie, wat nie lewenskragtig is nie. Aan die ander kant kyk mense té goed na hulle ooie en veroorsaak dit vetketose. Die middeweg is ’n ooi met ’n liggaamskondisietelling van 3.”
Kruipvoer en speen
Johan meen ’n goeie kruipvoerrantsoen vir lammers vanaf die ouderdom van ongeveer een week is in ’n intensiewe stelsel hoegenaamd nie onderhandelbaar nie. “Maak seker jou lammers leer kruipvoer vreet en gee dit vir hulle ad lib.”
Die volgende uitdaging vir ’n ooi is voorbereiding vir speen. Lammers met ’n liggaamsgewig van sowat 27kg is gereed om gespeen te word, veral in ’n intensiewe stelsel waar ’n lam sterk kruipvoer vreet.
’n Ooi se melkproduksie bereik tussen vier en ses weke ná lam ’n hoogtepunt. Om haar voor te berei vir speen op sowat agt weke, begin haar kragvoerkomponent oor ’n tydperk van tien dae sny sodat sy reeds vier dae voor speen slegs hooi vreet. Haar melkproduksie sal drasties daal, en ’n mens dwing in dieselfde proses die lam om sy kruipvoer baie beter te vreet omdat hy nie meer soveel melk tot sy beskikking het nie.
Ná speen sluit die ooi aan by die groep ooie wat weer voorberei word vir dekking, en sy kry die gewone produksielek wat al die ander ooie kry. Maak net seker dat haar kondisie nie te veel daal nie, want sy moet oor ’n maand weer by die ram kom. ’n Liggaamskondisietelling van 3 is ideaal.
Fiksheid van ramme
Dieselfde beginsels geld by ramvoeding, naamlik goeie gehalte roumateriale en proteïene in hulle rantsoen, asook die regte verhouding tussen kalsium en fosfaat. Wat by ramme egter bykom, is ’n persentasie ammoniumchloried om blaasstene te voorkom.
Behalwe dat hulle nie oorvet moet wees nie, moet hulle ook daagliks oefen om fiks te wees vir die dektyd. Selfs kunsmatige inseminasie (KI)-ramme moet fiks gehou word.
Johan meen ’n maklike en baie doeltreffende metode van spoormineraalaanvulling is ’n Multimin-inspuiting voor lam en voor dek, tesame met ’n vitamiene A-aanvulling.
“Voerbyvoegsels en poeiers is egter nie ’n plaasvervanger vir goeie roumateriale en bestuur nie. Sorg eerstens dat al die basiese beginsels in plek is: Goeie gehalte roumateriale in jou kragvoerrantsoen, goeie gehalte hooi, goeie vitamien- en mineraalaanvullings, en goeie bestuurspraktyke,” sê hy.
Lees ander artikels oor intensiewe skaapboerdery:
- Intensiewe skaapboerdery 101: Infrastruktuur
- Intensiewe skaapboerdery in die Karoo: ’n Beproefde stelsel
- Intensiewe en presisieskaapboerdery: Grondbeginsels
- Intensiewe skaapproduksie maak ekonomies sin
- Slim watervoorsiening vir intensiewe skaapstelsels
- Heeljaar lamtyd met ’n intensiewe lamstelsel en voerkraal
- Skaapboerdery: Intensifisering maak sin
- Noodsaaklike riglyne vir ’n hoogs winsgewende skaapboerdery (Deel 1)
Vir meer inligting, skakel Johan Mouton by 083 278 7746 of stuur ’n epos aan johan.mouton@rclfoods.com.
