Estimated reading time: 7 minutes
Die gebruik van ‘n NeusRing® as hulpmiddel om kalwers te speen, is nie nuut nie. Dit kom reeds van die middel negentigs aan en menige produsente vind baat by dié metode om stres tydens speen te verminder.
Vroeg in die 1990’s was Dick Richardson en Judy Vercueil van Whole Concepts by ’n beesboerdery in die Vryburg-omgewing betrokke waar hulle ongeveer 500 kalwers per jaar gespeen het. In daardie tyd het hulle ook veeprodusente regoor Suider-Afrika in holistiese bestuur opgelei. Hulle het besef dat daar ’n beter manier moet wees om kalwers met verminderde stres te speen. En so het hulle ongeveer 27 jaar gelede met die EasyWean®-NeusRing® vorendag gekom.
Aanvanklik, sê Judy, was die mikpunt bloot om bestuur te vereenvoudig. Om kalwers reg langs hulle moeders te speen het veld- en kuddebestuur net soveel vergemaklik. Dit het hulle egter net een speenseisoen geneem om die impak van die NeusRing® op stresverligting tydens speen raak te sien.
Lees meer oor EasyWean® Nose Rings®, hand aan hand met die natuur vir 25 jaar.
Terugvoer van ’n produsent
Een van die produsente wat ook die voordele van die NeusRing® besef het, is Leo Roets van Leoma Bovelders wat saam met sy pa, Leo senior, in die Piet Plessis-omgewing in die Kalahari boer. Aanvanklik, sê hy, het hulle die NeusRing® begin gebruik om speenskok en gepaardgaande gewigsverlies by hul verskalwers te verminder. Hulle mikpunt was om hul verse die eerste keer op ouderdom 24 maande te laat kalf. Dit beteken dat die verse op ouderdom 14 tot 15 maande reeds die teiken van 60% van hulle volwasse massa moet bereik.
“Ons mikpunt is dat ons vervangingsverse deurgaans gewig optel, en hierdie opwaartse kurwe word onderbreek wanneer die kalwers gespeen word. Dit is ongewens, want in ons ekstensiewe boerdery-omgewing is dit bykans onmoontlik om daardie gewig weer tussen speentyd en dektyd te wen.
“Met ons soetveld kan ’n speenvers met ’n goeie winterlek en goeie winterweiding, tussen 250 en 300g per dag optel. Indien sy egter 8kg tydens speen verloor, moet jy haar ’n maand langer hou om net weer haar oorspronklike gewig te bereik. Aan die ander kant, hoe vroeër die vers haar doelgewig bereik, hoe vroeër kan sy gepaar word en in die produksielyn kom. Gewigsverlies by speen het dus verreikende implikasies in ons stelsel.”
Let op koeigewig
Leo het egter gevind dat die gewigsverlies van die kalwers tydens speen nié die heel belangrikste aspek is wat bestuur moet word nie. Selfs méér belangrik is die gewigsverlies van die koeie – van hulle kan tot 40kg tydens die speenproses verloor. Dit het verreikende implikasies vir daardie koei se vrugbaarheidsrekord.
“Vir ons wat uitsluitlik op natuurlike weiding boer, is dit baie moeilik om 40kg gedurende die winter op te maak. Ons speen in Mei en begin in September kalf, wat beteken ons het maar net drie en ’n half maande om daardie 40kg op te maak. In die winter is dit feitlik onmoontlik sonder duur byvoeding. Die implikasie is dat die koei dus nie in optimale liggaamskondisie is wanneer sy kalf nie. Dit het weer groot implikasies vir die koei se besetting in die volgende seisoen.”
Hy sê die NeusRing® bied ’n dramatiese vermindering van speenskok en gepaardgaande gewigsverlies. Omdat hulle in die eerste twee weke van Mei speen, is ‘n redelike hoeveelheid groen gras nog beskikbaar. Met die NeusRing® loop die kalwers vir die eerste tien dae van speen nog by hul moeders en wei langs hulle. Gewigsverlies is minimaal en as die kalwers dan weggeneem word, het daardie koei genoeg tyd om vir haar volgende kalwing in September of Oktober voor te berei. Binne ’n maand na speen, sê Leo, lyk dit asof sy koeie ekstra kos gekry het.
Leo se data van ‘n proef in 2022 van ’n groep van 15 kalwers met NeusRinge® en 15 daarsonder vir die tien-dag tydperk, is in Tabel 1 vervat. Dit bevat ’n opsomming van die gemiddelde verskil in gewig na die tien-dae tydperk. Die kalwers en hulle ma’s is met die insit van die NeusRing® en met die uithaal daarvan geweeg.
| Neusringgroep | Kontrolegroep | |
| Kalwers | 0,9kg | -9,4kg |
| Moeders | 4,2kg | -9,9kg |
Voordelig vir die koei
“As jy ’n tussenkalfperiode (TKP) van 365 dae wil handhaaf, is dit noodsaaklik dat jou koeie se kondisie so gou as moontlik ná speen weer verbeter om reg te wees vir kalftyd. Maar sonder ekstra voer of graanreste terwyl die veld in die winter verswak, is dit nie ’n maklike taak nie. As jou koeie dus hul kondisie tydens speentyd kan behou, maak dit ’n reuseverskil, nie net wat kostes betref nie, maar ook wat betref hul kans om vinnig na kalwing dragtig te raak. Die NeusRing® is ’n handige instrument wat die hele proses vergemaklik.”
As jy aan die NeusRing® vir speen dink, dink die meeste produsente dat dit oor die stres by die kalf gaan, maar in werklikheid gaan dit meer oor die koei, verduidelik hy. Sy is per slot van sake die fabriek waarop die hele produksiestelsel gebaseer is.
In hulle wêreld, sê Leo, is die optimale liggaamskondisietelling by kalwing tussen 3,5 en 3,7 om ’n TKP van 365 dae te handhaaf. Koeie kan hierdie kondisietelling met gemak sonder byvoeding bereik. Die afgelope ses jaar, sedert hulle met die NeusRing® begin het, kon hy, nieteenstaande droër en natter jare, hierdie mikpunt bereik.
Goeie kondisie help bevrugting
“Ons paar ons versies die eerste keer op ouderdom 13 tot 15 maande, sodat hulle nie later as ouderdom 24 maande die eerste keer kalf nie. Daarna mag hulle nooit ’n jaar oorslaan nie. Ek vind dat die verlaging van speenstres wat die NeusRing® teweegbring, definitief ’n rol speel in daardie verse se vermoë om so vroeg dragtig te raak.
“Die eintlike toets is om daardie eerste-kalfvers weer die volgende jaar betyds dragtig te kry. Dit is hier waar die NeusRing® se waarde werklik duidelik word. Daardie vers ervaar die minimum speen-skok en verloor nie gewig nie. Gevolglik herstel haar kondisie maklik en is sy drie maande later weer reg om bul toe te gaan. Die afgelope sowat agt jaar het ons konstant ’n herbesetting van 92% in ons eerstekalfverse – dit is die nadraai van die koei se kondisietelling wat nie daal nie. Sy kom dus makliker deur die winter en is teen dektyd in optimale liggaamskondisie, sonder dat sy ekstra kos hoef te kry.”
Die ontwikkeling van die eisel gebeur reeds sowat 100 dae voor bevrugting, verduidelik Leo. Om dus te waarborg dat elke koei se eiselle teen dektyd vir bevrugting gereed is, beteken dat daardie koei die vorige 100 dae al in die beste kondisie moes wees. Dit bring jou tot kort voor kalftyd wanneer die koei ’n optimale kondisietelling moet hê vir ’n gesonde eisel om ordentlik te ontwikkel. Dit is net soveel goedkoper en makliker om haar kondisietelling op die regte tyd op die regte pyl te bring, as sy nie ’n liggaamsgewig-agterstand het wat sy tydens speen verloor het nie
“Die prys van ’n NeusRing® wat oor en oor gebruik kan word, is maar rondom R25 teenoor die prys van sakke duur voer. Die NeusRing® is dus ’n baie goedkoop instrument wat jou help om by jou mikpunte vir koeiproduktiwiteit uit te kom.” – Izak Hofmeyr, Plaas Media
Vir meer inligting, kontak Leo Roets by 082 820 6956 of Judy Vercueil by 082 459 9451 of judy@nosering.co.za.
