Die dalende winsgewendheid van skaapboerdery sal produsente toenemend dwing om die produktiwiteit en biologiese doeltreffendheid van hul skaapboerderye drasties te verhoog, terwyl presisieskaapboerdery in alle fasette van die skaapboerdery voorrang sal moet geniet. Die boodskap is duidelik: “Boer met skape, moenie net skape aanhou nie. Wees doeltreffend of verlaat die bedryf.”
Die gebruik van moderne tegnologie, asook die nuutste skaapbestuur- en voedingspraktyke, bied aan produsente ’n groot geleentheid om hul skaapkuddes se produktiwiteit oftewel uitsetprestasie (kilogram vleis en wol geproduseer per hektaar per jaar) en biologiese doeltreffendheid (kilogram vleis en wol geproduseer per kilogram ooimassa per jaar) te verbeter.
Die top 25% plase het in hul ondersoek 35% meer kilogram lamkarkas per hektaar geproduseer as die gemiddeld van al die plase weens die gebruik van moderne tegnologie en die nuutste boerderypraktyke, sonder om die ooigetalle te verhoog.
Doeltreffende skape
Doeltreffende skape is die beginpunt van ’n doeltreffende en winsgewende skaapboerdery. Die huidige aanbevole teikennorm is dat elke ooi wat gepaar word gemiddeld 0,6 (ekstensief) tot 1kg lam (intensief) met speen op 100 dae per kilogram ooigewig gepaar per jaar moet produseer.
Ondervinding alleen is nie meer genoeg om ’n hoogs winsgewende kleinveeboerdery te verseker nie. Skaapboerdery is lankal nie meer net ’n kuns, soos baie produsente dink nie, maar ’n hoogs tegnologiese en wetenskaplike sakeonderneming. Die top 20% skaapprodusente in Australië maak minstens drie keer meer geld as die res.
Presisieskaapboerdery is nie net die beste manier vir ’n hoogs winsgewende skaapboerdery nie, maar die enigste manier. Die gebruik van die nuutste voedings- en bestuurspraktyke, asook moderne tegnologie, noodsaaklik om ’n skaapboerdery om te draai en weer hoogs winsgewend te maak. Dit is belangrik om daarop te let dat die verhoogde reproduksietempo van ooie en die beter groeitempo van lammers as gevolg van die beter voeding van ooie en lammers uiteindelik vir die voerkoste betaal.
Maksimum wins
Die gebruik van die verkeerde seleksiepraktyke het lae reproduksie en produksie in skaapkuddes tot gevolg. Om die winsgewendheid van ’n skaapboerdery te verhoog, moet die genetiese potensiaal van ’n skaapkudde gemaksimaliseer word deur met behulp van wetenskaplike seleksiemetodes vir ekonomies belangrike eienskappe (bv. meerlinggeboortes, groeitempo, voeromset, wolproduksie, laer veseldikte ens.) te selekteer.
Dit maak nie saak hoe goed ’n kudde presteer nie, dit kan steeds deur seleksie verbeter word. Dit is belangrik om te besef dat genetiese vordering in reproduksie- en produksie-eienskappe permanent, kumulatief en additief is.
In die meeste skaapkuddes word die genetiese potensiaal nie ten volle ontsluit nie weens die gebruik van ondoeltreffende bestuur- en voedingspraktyke. Verder plaas die ekstensiewe omgewing ’n natuurlike perk op die produksie- en reproduksievermoë van skape weens ’n tekort aan belangrike voedingstowwe, wat verhoed dat hulle volgens hul genetiese potensiaal presteer.
Hoë genetiese potensiaal
Skape met ’n hoë genetiese potensiaal het hoër voedingsbehoeftes en sulke skape ly die meeste as voedingstowwe beperk is. Hierdie hoër genetiese potensiaal vereis dat vandag se hoogs produktiewe ooie hoër vlakke van proteïen, veral deurvloeiproteïen, energie, minerale, spoorelemente en vitamiene gevoer moet word om hul potensiaal te bereik.
Daar kan ook nie verwag word dat diere volgens hul genetiese potensiaal moet produseer voordat hulle dieet (weiding plus lek) behoorlik gebalanseer is nie. Dit sal dwaas wees om diere se genetiese samestelling deur seleksie te probeer verander as hulle nie die korrekte dieet gevoer word om hulle in staat te stel om met hul huidige genetiese vermoë te presteer nie.
Optimale voeding is nodig vir diere om volgens hul volle genetiese potensiaal te presteer. Om maksimum wins te genereer, is dit noodsaaklik dat alle klasse skape optimum voeding regdeur die produksiesiklus ontvang. Optimum voeding gedurende die verskillende fisiologiese stadiums van die teelooi is noodsaaklik vir ’n hoë reproduksietempo, hoë lamoorlewing en hoë lamgroei om te verseker dat die genetiese potensiaal van skaapkuddes bereik word.
Resepte vir lekke en rantsoene is op aanvraag beskikbaar.
’n Holistiese benadering
Produsente wat baie hoë winste uit skape genereer, volg ’n holistiese benadering deur wetenskaplik gefundeerde bestuur-, voeding-, seleksie- en telingspraktyke optimaal te integreer deur ’n doeltreffende skaapbestuursprogram te volg.
Die gebruik van ’n doeltreffende skaapbestuursprogram en die suksesvolle toepassing daarvan kan as een van die belangrikste skaapbestuurshulpmiddels vir ’n hoogs winsgewende skaapboerdery beskou word (’n skaapbestuursprogram is op aanvraag beskikbaar). ’n Skaapbestuursprogram help om die regte aktiwiteite op die regte tyd reg te doen en sluit ook die gebruik van die regte produkte in. Die duurste produk is die een wat nie gewerk het nie. ’n Skaapbestuurshandleiding vir maksimum winsgenerering is ook beskikbaar.
Meer en swaarder lammers kan gespeen word deur die lampersentasie te verhoog, lamvrektes te verlaag en die groeitempo van die lammers te verhoog. Ooie wat tweelinge speen, produseer meer kilogram lam per jaar en in hul leeftyd, en genereer ’n hoër inkomste onder feitlik alle toestande as ooie wat enkelinge speen.
Verlaging van produksiekoste
Volgens ’n bekende Australiese konsultant, Andrew Vizard, is die resep om meer geld uit skape te maak die verlaging van produksiekoste van die bemarkbare produk (bv. vleis en wol). Dit moet geskied deur nie noodwendig insetkoste (bv. voer-, doseer- en entstofkoste) te verlaag nie, maar deur meer bemarkbare produkte (bv. meer en swaarder lammers, fyner en/of meer wol) per hektaar te produseer deur aanpassings in boerderypraktyke te maak en deur met ’n meer produktiewe genotipe (bloedlyn) te boer.
’n Deel van hierdie strategie moet die spesiale aandag wees wat aan die grootmaak en versorging van speenooilammers gegee word.
Die gebruik van differensiële voeding oftewel presisievoeding (voeding volgens behoefte en potensiaal) op strategiese tye maak byvoeding meer kostedoeltreffend en gee terselfdertyd ’n groter en ’n meer kostedoeltreffende reaksie. Meer as 70% van ’n skaapkudde se reproduksie- en produksieprestasie word deur voeding bepaal en ongeveer 20% deur bestuur. Die korrekte voeding van skape is van kardinale belang indien hoë produktiwiteit bereik wil word.
Hoër lamfrekwensie
Verhoog die lamfrekwensie (meervoudige lamseisoene, bv. lam elke agt maande) waar die voervloei voorsiening maak vir voldoende voervoorsiening regdeur die jaar. Indien van ’n ooi verwag word om elke keer meerlinge in die versnelde lamstelsel te kry, moet haar voedingstatus regdeur die jaar (die hele jaar) op ’n hoë vlak gehandhaaf word.
Versnelde lamstelsels word slegs met welslae toegepas in gebiede waar aangeplante weidings (bv. gras/klawerweidings) onder permanente besproeiing is en ook net waar die klimaat sodanig is dat ’n hoë weidingsgroeitempo dwarsdeur die jaar gehandhaaf kan word, en veral waar die voervloei aangevul kan word met hoë-potensiaal weidings, soos weimielies of groenvoer (bv. kleingraanweidings).
Boonop blyk dit ook dat versnelde lamstelsels slegs ekonomies geregverdig kan word indien meer skape op dieselfde oppervlakte aangehou kan word, soos in die geval van ’n intensiewe skaapboerdery.
Pas oordeelkundige terminale kruisteling toe, waar die speenpersentasie dit toelaat, met minstens 20% of meer van die ooie om sodoende basterkrag maksimaal te benut.
Hoër produktiwiteit
Verhoog die doeltreffendheid van die skaapboerdery deur die boerdery se produktiwiteit te verbeter. Volhoubare winsgewende skaapboerdery is slegs moontlik indien doeltreffendheid op alle vlakke van die boerdery verhoog word. Wins word hoofsaaklik behaal op grond van doeltreffendheid en nie soseer net volgens die produkprys nie.
Rykdom lê nie in die aantal ooie nie, maar in die aanwending van tegnologie. Die nuutste en doeltreffendste wetenskaplike boerderypraktyke en tegnologie moet gebruik word. Volgens dr Johan Willemse gaan ’n produsent baie moeilik sy inkomste teenoor sy uitgawes verhoog sonder om nuwe tegnologie en bestuursmetodes te gebruik.
In hierdie verband is Australiese konsultante dit eens dat die gewilligheid van ’n produsent om nuwe tegnologie en bestuurspraktyke in sy kudde te gebruik, grootliks sy winsgewendheid bepaal. Produsente word daarom versoek om die beste kundiges in hierdie verband te konsulteer om op hoogte te kom van die nuutste tegnologie, asook die winsgewendste produksiestelsels vir hulle spesifieke omstandighede.
Waardetoevoeging
Waarde moet tot die produk geproduseer (bv. lammers) toegevoeg word deur van die lammers in ’n voerkraal, op weimielies of aangeplante weiding af te rond.
Fokus op maksimum wins en nie op die laagste moontlike produksiekoste nie. Voer dus vir produksie en wins.
Besoek hoogs suksesvolle produsente en leer van hulle wat hulle gedoen het om hoogs suksesvol te wees. Hierdie produsente het altyd nuwe idees en beter maniere om dinge te doen.
In die volgende aflewering oor noodsaaklike riglyne vir ’n hoogs winsgewende skaapboerdery sal ons fokus op die belangrikste riglyne vir verskillende klasse skape gedurende die verskillende fisiologiese stadiums in hul produksiesiklus om ’n skaapboerdery hoogs winsgewend te maak. – Deur Dr Jasper Coetzee, Veeplaas
