Estimated reading time: 4 minutes
Sorgsame bestuur van pasgebore lammers en hul moeders is noodsaaklik vir ’n stewige lammer-oes. Goeie versorging tydens die eerste 72 uur van ’n lam se lewe lê die grondslag vir oorlewing en sal die produsent se noulettende bestuur deur die jaar beloon.
Bom Louw, bekende afgetrede kleinveekenner, sê die meeste lamverliese vind tydens die lamproses self of in die eerste 72 uur nadat die lam aangekom het, plaas. Swak sorg gedurende dié tyd kan al die welslae wat die kleinveeboer deur teling en voeding bewerkstellig het, belemmer.
Sorg begin by die ooi
Die versorging begin al vóór lamtyd, wanneer die produsent moet verseker dat die kondisietelling van sy ooie wat enkellammers dra, nie swakker as twee uit vyf, en dié van ooie met tweelinge nie swakker as 2,5 moet wees nie. Ooie met ’n swakker kondisietelling as dít moet uit die trop verwyder en afsonderlik bestuur word. Ooie wat ’n enkel-lam dra en ’n kondisietelling van vier of meer het, moet ook spesiale toesig ontvang omdat hulle dalk moeilik kan lam.
Die beperking van die ongebore lam op die ooi se vermoë om genoeg ruvoer te kan vreet, is opgehef wanneer die lam gebore word. Daar moet dan voldoende goeie voer vir haar beskikbaar wees, sodat sy haarself kan onderhou en ook nog genoeg melk produseer om haar lam goed te laat groei.
Lakterende enkellam-ooie moet nie meer as 25 tot 50g gewig per dag verloor nie en tweeling-ooie verkieslik nie meer as 60 tot 100g nie. Lakterende ooie behoort ook vir sowat twee maande nadat hulle gelam het, nog goeie voeding te kry. Vir die eerste vier weke ná lam behoort die aanvullings en byvoeding wat tydens laatdragtigheid voorsien is, voortgesit te word.
Met goeie sorg sal ooie ’n verhoogde ovulasie met hul volgende paring te hê asook verhoogde melkproduksie vir swaarder speenlammers. Hul lammers sal beter oorleef en meer wolfollikels ontwikkel vir ’n verhoogde leeftydwolproduksie, en die ooie self behoort tydens die betrokke seisoen meer wol te produseer.
Bom waarsku dat die ooie in dié tyd nie te vroeg in die oggend gevoer moet word nie, want ooie wat met sonopkoms gelam het, kan hul lammers los om te gaan vreet.
Lees meer oor die voorbereiding van ooie vir die teelseisoen.
Versorging tydens lamtyd
Omdat die meeste lamvrektes in die eerste 72 uur ná geboorte voorkom, is goeie versorging en beskerming tydens lamtyd onontbeerlik. Hoe korter die lamtyd van die trop, hoe makliker is dit om bestuur in dié tyd vlymskerp te hou.
Lamoorlewing kan verbeter word deur ooie, soos wat hulle lam, in kleiner troppe te verdeel en in lamhokke, -krale of -kampies te hou. Tydens lamtyd behoort skuiling, koelte en skoon water voorsien en ongediertes beheer te word. Spaarveld of aangeplante weidings kan ’n groot hulp wees, veral as die ooie in die droë seisoen lam.
Ooie met tweelinge en jongooie moet afsonderlik gehou word. Toesig moet opgeskerp word en die ooie moet minstens twee maal per dag ondersoek word om te kyk of daar ooie is wat sukkel om te lam, lammers wat van hul moeders geskei is of lammers wat sukkel om te suip.
Predasiebestuur
Die beheer van ongediertes moet deur die jaar volgehou word. As dit tydens laatdragtigheid afgeskeep was, is daar dikwels ’n opvlamming met lamtyd. Produsente moet dan nie na gif gryp nie.
Die roep-en-skiet-metode is die doeltreffendste, maar afskrikmiddels met ligte, klanke en reukweerders werk ook goed, mits dit gereeld afgewissel word sodat roofdiere nie daaraan gewoond raak nie. Diere soos lamas, alpakkas, donkies en herdershonde kan ook werk waar kampe nie te groot is nie en só geleë is, dat roofdiere sowel as die beskermdiere gesien kan word.
Lees meer oor goeie parasietbeheermetodes met lammers.
Lamvoeding
Kruipvoeding is ’n belangrike hulpmiddel om die lammers se groei te bevorder. Bom sê dit is goedkoper om die lam regstreeks te voer as om die kos deur die ooi aan die lam te gee, want lammers benut voer baie doeltreffend.
Lees meer oor riglyne vir lamvoeding.
Dit is uiters belangrik dat lammers ná geboorte genoeg biesmelk inkry om hul immuunstelsels behoorlik te aktiveer. Vir hanslammers is daar resepte om kuns-biesmelk aan te maak, maar dit bevat nie die teenliggaampies van natuurlike biesmelk nie. Ooie wat hul lammers verloor het, se bies kan uitgemelk en gevries word om later te gebruik, of hulle kan ingespan word om die hanslammers groot te maak. – Andries Gouws, Veeplaas
Vir meer inligting, kontak die Nasionale Wolkwekersvereniging by 041 365 503 of nwga@nwga.co.za.
