Estimated reading time: 4 minutes
- Algemene benaderings wat gebruik word om veewaardes te bepaal, sluit die berekening van die markwaarde of die vervangingswaarde in.
- Nie alle vee wat verlore raak is egter altyd in ’n markgereed toestand nie en dus sou hulle minder werd wees as dié geskatte waardes.
- Die meeste produsente koppel egter ’n hoër waarde aan sekere diere. Vir teeldiere wat nog ’n paar jaar se produksie oorgehad het, sal die markwaardebenadering ver tekort skiet.
- Die verskil in die waarde van ’n koei wat deur die markprys bereken is teenoor die vervangingsprys, is wesenlik.
- Daar word gewoonlik op ’n vaste waarde besluit om die waarde van vee verliese te bereken, ongeag die ouderdom of genetiese waarde van die vee wat verloor is.
As dit kom by verslaggewing of die uitbetaling van eise weens veediefstal of siekteverwante vrektes, bly die berekening van akkurate veewaardes ’n warm besprekingspunt. Algemene benaderings wat gebruik word om veewaardes te bepaal, sluit die berekening van die markwaarde of die vervangingswaarde in.
Die markwaardebenadering
Hierdie is argumentsonthalwe die eenvoudigste benadering en behels om vee teen huidige pryse en geskatte massas te waardeer. Dit beeld die waarde uit asof die diere in ’n markgereed kondisie was toe hulle verloor is. Tabel 1 bied ’n voorbeeld van dié benadering, gebaseer op onlangse pryse.
Tabel 1: Markwaardebenadering tot veewaardering.
| Skaap | Bees | |||
| Ooi | Speenlam | Koei | Speenkalf | |
| Gewig | 60kg | 32kg | 550kg | 230kg |
| Uitslag % | 48% | 55% | ||
| Prys/kg | R75,40 | R51,60 | R50,40 | R36,50 |
| Prys/dier | R2 171,52 | R1 651,20 | R15 246 | R8 395 |
Nie alle vee wat verlore raak is egter altyd in ’n markgereed toestand nie en dus sou hulle minder werd wees as dié geskatte waardes. Tog bly dit ’n goeie benadering om te gebruik waar diere wat as speenkalwers of -lammers bemark sou word, verlore gaan.
Die vervangingswaardebenadering
Die meeste produsente koppel egter ’n hoër waarde aan sekere diere. Vir teeldiere wat nog ’n paar jaar se produksie oorgehad het, sal die markwaardebenadering ver tekort skiet. In hierdie geval word daar na die vervangingswaarde van diere gekyk – wat dit sal kos om die koei of ooi te vervang met ’n plaasvervanger wat ewe oud en op dieselfde punt van produksie is.
Die berekeningsmetode wat in Tabel 2 gebruik word, is geskoei op die beginsel dat plaasvervangers teen die maksimum bedrag op ’n veiling aangekoop sal word. Behalwe vir die aannames wat gemaak word, neem die berekening ook die getal nageslag wat die dier potensieel nog sou produseer in ag, asook die dier se waarde aan die einde van sy/haar produktiewe leeftyd.
Lees meer oor biosekuriteit hier.
Tabel 2: Markwaardebenadering tot veewaardering.
| Aannames gebruik vir koeie | |||
| Gewig van speenkalf | 230kg | ||
| Prys/kg speenkalf | R36,50 | ||
| Gewig van koei | 550kg | ||
| Karkasprys vir koei | R50,40 | ||
| Uitslag % van koei | 55% | ||
| Jaarlikse onderhoudkoste/koei | R3 500 | ||
| Vervangingswaarde-resultate vir koeie | |||
| Getal kalfseisoene oor | 5 | 6 | 7 |
| Maksimum waarde/dier | R24 989 | R26 440 | R27 759 |
| Aannames gebruik vir ooie | |||
| Gewig van speenlam | 32kg | ||
| Prys/kg speenlam | R51,60 | ||
| Gewig van ooi | 60kg | ||
| Karkasprys vir ooi | R75,40 | ||
| Uitslagpersentasie van ooi | 48% | ||
| Jaarlikse onderhoudkoste/ooi | R380 | ||
| Vervangingswaarde-resultate vir ooie | |||
| Getal lamseisoene oor | 4 | 5 | |
| Maksimum waarde/dier | R4 585 | R5 005 |
Die verskil in die waarde van ’n koei wat deur die markprys bereken is teenoor die vervangingsprys, is wesenlik.
Die berekening is aangepas vir skape, met die waardes van ooie met verskillende oorblywende lamseisoene aangedui. Soos in die geval van koeie is die markwaarde heelwat minder as die vervangingswaarde van ooie. Waar speenpersentasie oor 100% is, kan die berekening verder aangepas word.
Die bogenoemde berekeninge is veral van toepassing op produktiewe vroulike diere in kommersiële kuddes. As dit by stoetdiere kom, raak dit meer uitdagend, aangesien die genetiese waarde van die verlore diere ook bygereken moet word. Gemiddelde veilingsresultate van soortgelyke diere mag ’n aanduiding gee van waardes wat gebruik moet word.
Lees meer oor hoe om goeie koeilyne te vestig hier.
Kosprysbenadering
’n Derde benadering behels dat die totale onderhoudskoste bereken word vir die vee-eenheid, tot op die punt van verlies. Dit word wel nie algemeen gebruik nie en behoort in die meeste gevalle minder te wees as wat die vee werd sou wees op die tydstip wat hulle verloor is.
Ten slotte
Daar word gewoonlik op ’n vaste waarde besluit om die waarde van vee verliese te bereken, ongeag die ouderdom of genetiese waarde van die vee wat verloor is. Dié waarde is gewoonlik naby aan die markwaarde van vee en is in baie gevalle ’n onder-verteenwoordiging van die werklike waarde van verlore vee. Die vervangingswaardebenadering weerspieël die mees akkurate waarde vanuit die produsent se oogpunt. – dr WA Lombard, Departement Landbou-Ekonomie, Universiteit van die Vrystaat
Vir meer inligting stuur ’n epos aan die outeur by lombardwa@ufs.ac.za.
