Estimated reading time: 7 minutes
Die uitmuntende eienskappe van die Boranbeesras word in die Limpopo-bosveld gebruik vir die teel van suiwer- en kruisrasdiere wat op die veld, in die voerkraal en op die kommersiële teler se plaas doeltreffend en volhoubaar rooivleis sal produseer. Die beeste word deur die hele produksieproses aan getalle-druk blootgestel om te verseker dat die sterkste as teeldiere gevestig word.
Die Borankoei staan nie verniet bekend as die moederlyn van Afrika nie. Sy is vrugbaar, kalf maklik, speen ’n kalf wat gereeld meer as 50% van haar eie gewig weeg, en wat sterk tropinstink en aangepastheid verseker sodat die kalwers goed grootgemaak word.
Boran/Brahman-kruisteelprogram
Giuditta Ricco en Jacques van der Linde bestuur die Mosdene-Boranstoetery van 1 000 koeie en ’n Brahmankudde van 700 koeie van Jaco van der Walt digby Mookgophong (Naboomspruit). Die Brahmankoeie word in ’n Boran/Brahman-kruisteelprogram gebruik. Die manlike diere word in die Waltkon-voerkraal afgerond en ’n gedeelte van die vleis word deur die onderneming se eie slaghuis bemark.
Jaco sê hy het onlangs gevorderde verkoelingstoerusting uit Duitsland aangeskaf waarin hy veral Boranvleis van veldafgeronde diere vir ses weke kan verouder om ’n gesogte produk aan die verbruiker te lewer.
Giuditta en Jacques sê die eerste 30 Borankoeie en ’n kudde van 700 Brahmankoeie is in 2019 aangeskaf. In 2020 is besluit om met die Boranstoetery voort te gaan en dit uit te brei. Die Brahmankudde se registrasie is mettertyd gekanselleer. Die F1-verse uit die Boran/Brahman-kruisings gaan die ruggraat van hul kommersiële kudde vorm.
Net die beste teelmateriaal
In die opbou van die kudde is diere van sowat 62 verskillende telers aangeskaf. Om die diere se goeie tussenkalftydperke te handhaaf, is grootliks gehou by die bestuurstelsels waarin die diere was en is daar gevolglik nie ’n vaste dektyd nie. Die verse wat hulle hou, probeer hulle in drie dektye deur die jaar vestig.
Sedert 2020 belê hulle in van die beste beskikbare genetiese teelmateriaal. Hulle gebruik semen van ou beproefde bulle en die topbulle op die plaas om die koeie met vars of gevriesde semen te insemineer.
Hulle het die beste 5% van hul koeie geïdentifiseer waarvan oösiete op die plaas geoes word en by Embryo Plus se laboratorium met van die beste bulle in die Boranbedryf bevrug word. Die embrio’s word dan op die plaas in ontvangerkoeie geplaas. Die oogmerk is om oor vyf jaar ’n Borankudde van sowat 2 000 koeie wat uit sulke nageslag opgebou is, te bedryf.
Hulle mik na ’n medium-raam Boran wat effens groter is as die oorspronklike diere wat van Kenia af kom, en wat meer vleis kan produseer sonder dat die voortreflike eienskappe prysgegee word.
Moeders uit die boonste rakke
In hul teelbeleid is vrugbaarheid ononderhandelbaar. Borankoeie is bekend daarvoor dat hulle elke jaar kalf en ’n kalf speen wat tot 50% en meer as die ma se volwasse gewig weeg. Die kalwers is klein, wat verseker dat daar geen kalfprobleme is nie. Hulle is egter buitengewoon sterk by geboorte.
Die koeie het uitstekende uiers en spene en genoeg melk om die kalf te laat groei. Goeie moedereienskappe en die ras se sterk tropinstink verseker dat die kalwers goed beskerm word. Met streng seleksie en blootstelling aan swaar kuddedruk, word die eienskappe streng in die Mosdene-stoetery bewaar.
Die Boran is ’n nie-selektiewe gras- en blaarvreter met ’n metabolisme wat swak ruvoer kan verteer. Dit is waarskynlik waarom die koeie so gereeld kalf. Selfs op skraps weiding verloor hulle min kondisie terwyl hulle kalwers soog.
As die koeie kalf, kry hulle ’n produksielek om te verseker hulle het die regte kondisiepunt wanneer hulle kunsmatig geïnsemineer moet word. Die koeie word gesinkroniseer en twee keer op een dag met vars semen wat hulle self tap, geïnsemineer. Die kalwers is dan gemiddeld ses weke oud. Vyf weke later word hulle geskandeer.
Die wat dragtig is, kom in een trop waar hulle ’n onderhoudslek kry. Dié wat nie dragtig is nie kry steeds ’n produksielek en loop saam in troppe met ’n senior en ’n junior bul. Sowat 51% van die koeie raak met inseminasie dragtig.
Die speenkalf-roete
Verskalwers word nie geïnsemineer nie en gaan na die bulle wanneer hulle gemiddeld 18 maande oud is. In alle gevalle word spesifieke bulle en uitgesoekte semen gebruik om vordering na hul teeldoelwit te verseker om geneties meerderwaardige en funksioneel doeltreffende diere vir eie gebruik asook vir ander telers te produseer.
Hul kudde se gemiddelde speenkalfgewig is 200kg en die kudde se speenpersentasie is sowat 80%. Die kalwers word gespeen as hulle gemiddeld sewe maande oud is. Sowat twee weke ná speen, deel hulle die kalwers in geslagsgroepe op en word dan in die bul- en verstrop opgeneem.
Seleksie van die beste
Die troppe bevat geselekteerde speenoudkalwers tot diere van 18 maande wat elkeen sy of haar plek by die waterkrip en lekbak moet oopbeur. Dit is deel van die seleksieproses.
Die verse en jong bulle word twee maal op die plaas geselekteer en dan eers deur onafhanklike keurders van die genootskap gekeur. Dit verseker dat alle diere aan hul eie sowel as die rasstandaarde voldoen.
Jacques sê hulle Borane loop op 7 500ha soet- tot suurveldweiding en ’n groot gedeelte van die Nyl-vloedvlakte. Die wisselende weidings het voordele maar ook groot uitdagings.
Feitlik alle parasiete en veesiektes waaraan jy kan dink, kom daar voor en bosluisgedraagde siektes soos hartwater, rooiwater en galsiekte kom straf voor. Die diere het dik los velle met ’n blink, kort en gladde haarkleed waaraan bosluise moeilik vasbyt. Hulle het goeie weerstand teen siektes, maar word steeds voorkomend behandel.
Behoud van goeie genomika
Tydens die beesgenomika-projek in 2015/16 is waargeneem dat die Boran genotipies duidelik verskil van die genetiese samestelling van ander SA Stamboek-beesrasse wat aan die projek deelgeneem het. Dié rasse was die Boran, Beefmaster, Bonsmara, Drakensberger, Afrikaner, Hereford, Charolais en Tuli.
Jacques glo dit is waarom die Boran so ’n dominerende erfdwang in kruisteel-stelsels het. Hul eie ondervinding is dat Boranbulle feitlik al die eienskappe wat hulle in ander rasse hinder, binne een geslag uitteel. Omdat die genetiese verskil beduidend is, bied Boranbulle die geleentheid tot geslaagde kruisteelstelsels met bykans enige ander beesras.
Daarby het die beeste ’n besonder gematigde temperament. Dit is maklik om met hulle te werk en in die trop rond te loop om deeglike inspeksies te doen. Dit is ’n eienskap wat oor eeue vasgelê is in omgewings waar die mens en sy beeste nou saamgeleef het.
‘n Uitstaande karkas
Die Boran lewer ook ’n gewilde karkas met goeie vleiseienskappe en ’n uitslagpersentasie van meer as 50%. In proewe in Nebraska in Amerika was die Boran se vleis konstant sagter as dié van enige ander Zebu-beesras, het ’n beter vetmarmering gehad en die oogspieroppervlakte was groter.
Koos van Wyk, bestuurder van die Waltkon-voerkraal, sê die Boran vaar goed in die voerkraal met ’n gemiddelde groei van 1,73kg per dag oor ’n tydperk van 141 dae en ‘n voeromsetverhouding van 5,6kg. Die uitslagpersentasie was 59% vir die drie groepe van altesaam 170 Boranbeeste wat hy gevoer het.
In ’n opname wat in 2015 deur ’n ander voerkraal gedoen is, waar die diere vir 124 dae gevoer is, was die gemiddelde gewigstoename 1,63kg per dag en die voeromsetverhouding 4,87kg. Hierdie 81 diere het gemiddeld 58,83% uitgeslag en die gemiddelde karkasgewig was 275,61kg.
Met streng seleksie en fyn bestuur mik die Mosdene-Boranstoetery daarna om bulle te teel wat werklik waarde tot die vleisbeesprodusent se onderneming sal toevoeg. Hierdie bulle is weens hul unieke eienskappe baie gewild by ontluikende produsente waar diere dikwels onder taai toestande sagte vleis moet produseer.
Vir verdere inligting, kontak Giuditta Ricco by 076 489 4769, Jacques van der Linde by 072 039 5412 of mosdeneranch@gmail.com.
